|| श्री चामुंडेश्वरी शक्तिपीठ ||
म्हैसूर,कर्नाटक
चामुंडी हिल्स म्हैसूरच्या पूर्वेस 13 किमी अंतरावर आहे. त्या टेकडीवर एक मंदिर आहे जे चामुंडेश्वरी मंदिर आहे असे मानले जाते. त्यावरील टेकड्या आणि मंदिराला देवी चामुंडेश्वरीचे नाव देण्यात आले आहे. या समृद्ध हिरव्या टेकड्या एक अविश्वसनीय प्रवास अनुभव देतात.
मंदिराच्या 1000 पायर्‍यांपैकी 800 व्या पायरीवर शिवाचा बैल आणि नंदीची संपूर्ण ग्रॅनाईटची रचना आहे. मंदिराचे कुलदैवत सोन्याचे असून मंदिराचे दरवाजे चांदीचे आहेत. चामुंडेश्वरी मंदिर हे एक शक्तीपीठ आणि 108 महाशक्तीपीठांपैकी एक मानले जाते . पौराणिक काळात हे ठिकाण क्रौंचा पुरी म्हणून ओळखले जात असल्याने याला क्रौंचा पीठम म्हणून ओळखले जाते.
इतिहास:-
चामुंडेश्वरीची मुख्य कथा शक्तीपीठांच्या निर्मितीशी संबंधित आहे. प्रजापती दक्षाची कन्या सती हिचा विवाह भगवान शिवाशी तिच्या इच्छेविरुद्ध झाला होता. दक्षाने मोठ्या यज्ञाची व्यवस्था केली पण सती आणि शिवाला आमंत्रण दिले नाही. निमंत्रित नसलेली, सती यज्ञस्थळी पोहोचली, जिथे दक्षाने सती आणि शिवाकडे दुर्लक्ष केले.
सतीला हा अपमान सहन होत नव्हता. म्हणून, देवी सतीने तिचा पिता राजा दक्ष यांनी आयोजित केलेल्या हवनाच्या अग्नीत उडी घेऊन आपला प्राण सोडला. जेव्हा भगवान शिव आपले जळलेले शरीर घेऊन विश्वाभोवती फिरत होते, तेव्हा भगवान विष्णूने त्यांना शांत करण्यासाठी सुदर्शन चक्र वापरून शरीराचे 51 भाग केले. त्या ५१ अवयवांपैकी सतीचे ‘केस’ त्या ठिकाणी पडले. येथे सतीला चामुंडेश्वरी आणि भगवान शिवाला कालभैरव म्हणतात.
चामुंडेश्वरी मंदिर 12व्या शतकात होयसळ राजा विष्णुवर्धन याने बांधले होते. नंतर, विजयनगरच्या शासकांनी आणि म्हैसूरच्या महाराजांनी बदल केले. आणि महाराजांनी माँ चामुंडेश्वरीला आपली कुलदेवी मानली आहे. महाराजा दोड्डा देवराज यांनी मंदिरापर्यंत जाण्यासाठी 1000 पायऱ्या बांधल्या. मंदिराचा बुरुज महाराजा कृष्ण राजा वोडेयर यांनी बांधला आणि देवतेला नक्षत्रमालिका सादर केली. 1659 मध्ये दोड्डा देवराजा वोडेयार महाराजांना नंदी भेट देण्यात आला.
महत्त्व:-
चामुंडी टेकडी चामुंडी देवता म्हणून ओळखली जाते, जी पार्वती किंवा दुर्गेचे नाव आहे असे मानले जाते. मंदिराच्या भव्यतेने आणि आकर्षकतेने आकर्षित झालेल्या या मंदिराला वर्षभर मोठ्या संख्येने भाविक भेट देतात. चामुंडी टेकड्या हे माँ चामुंडेश्वरीचे निवासस्थान आहे. ती टेकड्यांमध्ये राहते आणि शहराला आशीर्वाद देते. मंदिराची रचना द्रविडीयन स्थापत्यकलेतील उत्कृष्ट नमुन्यांपैकी एक आहे, कला आणि अभिजाततेचा एक अद्भुत नमुना आहे. नंदीची उत्कृष्ट शिल्पकला ही महाराजा दोड्डा देवराज वोडेयार यांची भेट होती. आणि देवी भक्तांमध्ये अत्यंत पूजनीय आहे.
वास्तुकला:-
मंदिर चतुर्भुज बांधकाम आहे. आणि द्रविड रचनेत एकत्रित, त्यात मुख्य द्वार, प्रवेशद्वार, नवरंग हॉल, अंतराळ मंडप, मंदिर आणि प्रकार यांचा समावेश आहे. प्रवेशद्वारावर एक अप्रतिम सात पदरी गोपुरा आणि त्रिकोणी बुरुज आहे. मंदिराच्या गर्भगृहाच्या वर 'विमना' (लहान बुरुज) आहे. 'शिखर'च्या वर 7 सोनेरी 'कलश' आहेत.
कृष्णराजा वोडेयार तिसरा याने 1827 मध्ये मंदिराची स्थापना केली आणि आजच्या प्रवेशद्वारावर (गोपुरा) एक आकर्षक टॉवर बांधला. आणि देवीचा आशीर्वाद, कृष्णराजा वोडेयार, देवीचे प्रखर भक्त, यांनी 'सिंह-वाहन' (सिंहाच्या आकाराचे वाहन) आणि इतर प्राणी आणि मौल्यवान रत्ने मंदिराला सादर केली. आजही विशिष्ट भक्ती समारंभात मिरवणुकीसाठी गाड्यांचा वापर केला जातो.
देवीची मुर्ती:-
प्रवेशद्वारावर असलेल्या बुरुजावर गणेशाची छोटीशी प्रतिमा आहे. प्रवेशद्वार चांदीने मढवलेले आहे आणि देवीच्या विविध रूपातील प्रतिमा आहेत. प्रवेशद्वाराच्या दोन्ही बाजूला 'द्वारपालक' किंवा द्वारपालांच्या प्रतिमा आहेत. आत प्रवेश करताच उजव्या बाजूला सर्व आव्हाने दूर करणाऱ्या गणेशाची छोटी मूर्ती आहे. काही पायऱ्या गेल्यावर मंदिराच्या गर्भगृहासमोर ध्वजस्तंभ, देवीच्या पावलांचे ठसे आणि नंदीची छोटी मूर्ती आहे. उजवीकडे ध्वजारोहणाच्या ठिकाणी पोहोचण्यापूर्वी भिंतीला जोडलेले 'अंजनेया'चे चित्र आहे. या प्रवेशद्वाराच्या दोन्ही बाजूला नंदिनी आणि कमलिनी या दोन दिक्पालक आहेत.
दिव्य मंदिराच्या गर्भगृहासमोरील 'अंतराळा'मध्ये डाव्या बाजूला गणेशाच्या आणि उजव्या बाजूला 'भैरव'च्या प्रतिमा आहेत. गणेशाच्या डावीकडे महाराजा कृष्णराजा वोडेयार तिसरा यांची ६ फुटांची आकर्षक मूर्ती आहे. तो पवित्र वस्त्रात हात जोडून उभा आहे. त्याच्या दोन्ही बाजूला त्याच्या ३ बायका, लक्ष्मी विलास, रामविलास आणि कृष्ण विलास आहेत. त्यांची नावे पादुकांवर कोरलेली आहेत.मंदिराच्या गर्भगृहात 'महिषा मर्दिनी' देवीची दगडी मूर्ती आहे. 'अष्ट भुज' किंवा 8 खांदे असल्याने ती बसलेल्या स्थितीत राहते. प्रादेशिक आख्यायिकेनुसार, ही प्रतिमा मार्कंडेय ऋषींनी स्थापित केली होती.
देवीची मूर्ती दररोज सुशोभित केली जाते आणि अनेक पुजारी पूजा करतात. म्हैसूरच्या महाराजांनी आपल्या जवळच्या आणि प्रियजनांना अनेक महत्त्वाच्या भेटवस्तू दिल्या आहेत. दररोज देवतेला फुले, नारळ आणि फळे अर्पण केली जातात.
मंदिराच्या गर्भगृहाच्या वर एक छोटासा बुरुज किंवा 'विमना' दिसतो. मंदिराच्या गर्भगृहाच्या मागे असलेल्या 'प्राकार' किंवा भिंतीमध्ये, काही देवतांच्या लहान प्रतिमा आहेत ज्यांची पूजा देखील केली जाते.
मंदीरात साजरे केले जाणारे सण आणि उत्सव:-
- श्री चामुंडेश्वरी जन्मदिवस आषाढकृष्ण सप्तमी दिन
- श्री चामुंडेश्वरी शिनोत्सव अश्वौज कृष्ण तृतीया
- श्री चामुंडेश्वरी मुडी उत्सव अश्वौज कृष्ण पंचमी दिन
- श्री चामुंडेश्वरी वसंतोत्सव चैत्रपद्य दिन
- अश्वौज शुक्ल श्लोकातील श्री चामुंडेश्वरी दसरा उत्सव दशमीचा दिवस (९ दिवस)
- श्री चामुंडेश्वरी कृतिोत्सव कार्तिक पौर्णिमा दिवस
- श्री चामुंडेश्वरी कोत्रोत्सव पुष्यंसा चौथा दिवस
- श्री चामुंडेश्वरी रथोत्सव अश्वयुज पौर्णिमा दिवस (सकाळी)
- श्री चामुंडेश्वरी तपोत्सव अश्वौळा कृष्ण द्वितीया (संध्याकाळ)
- श्री महाबळेश्वर रथोत्सव
- उत्तनहलाई ज्वालामुखी मंदिर जत्रा मागमासा तिसरा रविवार.
चामुंडेश्वरी मंदिरात पूजा आणि विधी:-
मंदिरातील विधी आणि कार्यप्रदर्शन टिकवून ठेवण्यासाठी राजघराणे मंदिराला भेटवस्तू देतात.चामुंडेश्वरी देवीच्या पूजेमध्ये नारळ, फळे आणि ताजी फुले हे लोकप्रिय पदार्थ आहेत.
आषाढ शुक्रावर, म्हणजेच हिंदू चंद्र महिन्याचा पहिला शुक्रवार
2 दिवस आधी मंदिर समितीला कळवून हवन, अभिषेक आणि उत्सव यांसारखी महत्त्वाची सेवा देखील भाविक करू शकतात.
चामुंडेश्वरी मंदिराच्या विश्वस्तांना एक महिना अगोदर सूचना देऊनही भाविक देवतेला साडी अर्पण करू शकतात.
मंदिराच्या वेळा:-
सकाळ:- 7:30 ते 2.00
दुपार :- 3:00 ते 6:00
संध्याकाळ :-7:30 ते 9.00
आरती, भोग आणि पुजेच्या वेळा:-
दिवस अभिषेक वेळ
शनिवार ते गुरुवार सकाळी 6:00 ते 7.30
शनिवार ते गुरुवार संध्याकाळी 6:00 ते 7:30
शुक्रवार सकाळी 5 ते 6.30 पर्यंत
दासोह (मोफत भोजन):-
भक्तांसाठी दररोज व्यवस्था केली जाते:
दररोज मोफत अन्न दुपारी 12.30 ते 2.30
मंदिर संकुलातील इतर मंदिरे:
- कोडी सोमेश्वरस्वामी मंदिर
- राजवाड्याच्या पश्चिमेकडील दरवाजावर विनायक मंदिर
- किल्ला वेंकटरामन स्वामी मंदिर
- श्री भुवनेश्वरी मंदिर
- श्री गायत्री मंदिर
- श्री लक्ष्मीरामन स्वामी मंदिर
- श्री प्रसन्न कृष्णस्वामी मंदिर
- श्री श्वेता वराहस्वामी मंदिर
- श्री कोटे अंजनेय मंदिर
- दक्षिण बाजूचे श्री अंजनेय स्वामी मंदिर
- अंजनेय आणि श्री चामुंडेश्वरी मंदिर
- कामकामेश्वरी मंदिर
- कोटे सिद्दी विनायक मंदिर
- चंद्रमौलेश्वर मंदिर
- त्रिपिनेश्वर मंदिर
- देवीराममणि गणपती मंदिर
- बैरवेश्वर मंदिर
- विठोबा स्वामी मंदिर
- श्री ज्वालामुखी त्रिपुरा सुंदरम्मा मंदिर
भेट देण्यासाठी इतर प्रसिद्ध ठिकाणे:-
- म्हैसूर ठिकाण - 10 किमी.
- म्हैसूर प्राणीसंग्रहालय – 10किमी.
- श्री श्रीकांतेश्वरस्वामी मंदिर, नंजनगुड - 34 किमी.
- श्री निमिशांबा मंदिर, गंजम - 22 किमी.
- पक्षी अभयारण्य - 20 किमी.
- बांदीपोरा राष्ट्रीय उद्यान –70 किमी
- कृष्ण राज सागर (KRS) - 32 किमी.
- जगनमोहन पॅलेस - 12 किमी
- नागरहोल जंगल - 100 किमी.
- श्री रंगनाथस्वामी मंदिर, श्रीरंगपटना - 24 किमी.
उपलब्ध सुविधा:-
- चामुंडी हिल्समध्ये प्राथमिक आरोग्य सेवा युनिट आहे.
- मंदिराशेजारी लाडू प्रसाद मिळतो.
- चामुंडी डोंगरावरही भाविकांसाठी पिण्याच्या पाण्याची व्यवस्था आहे.
- हवन, अभिषेक, सण-मातेची सेवा दोन दिवस अगोदर कळू शकते.
- मंदिर प्रशासनातर्फे दररोज भाविकांसाठी दसोह्याची (मोफत भोजन) व्यवस्था केली जाते.
- सिटी बस स्टँड ते चामुंडी हिल पर्यंत दर ३० मिनिटांनी KSRTC बस सुविधा उपलब्ध आहे.
कधी जाल :-
वर्ष भरात कधीही जाऊ शकता
कसे जाल:-
विमान सेवा:-
जवळच्या म्हैसूर विमानतळावरून (7किमी) मंदिरापर्यंत पोहोचता येते.
रेल्वे सेवा:-
मंदिराचे सर्वात जवळचे रेल्वे स्टेशन म्हैसूर आहे जे मंदिरापासून 6 किमी अंतरावर आहे
रस्ता सेवा:-
चामुंडी टेकड्या 3,489 फूट MSL च्या उंचीवर जातात आणि म्हैसूरला जाताना दुरून पाहता येतात.वरच्या बाजूला एक उत्तम मोटार करण्यायोग्य महामार्ग आहे.
म्हैसूरपासून त्याच्या उलट बाजूने नंजनगुडकडे जाणारा हा एक मोटारीयोग्य रस्ता आहे. टेकड्यांवर जाण्यासाठी बसची सोय सहज उपलब्ध आहे.
कर्नाटक राज्य मार्ग परिवहन महामंडळ (KSRTC) इतरांच्या आणि यात्रेकरूंच्या समाधानासाठी दररोज नियमित बस सेवा चालवते.
हा लेख कसा वाटला ते कमेंट करून जरूर कळवा.
share करा,like करा.. comment करा.पुन्हा भेटू आणखी एका अश्याच वेगळ्या पर्यटन स्थळाची माहिती घेऊन...धन्यवाद!!!
अस्वीकरण (disclaime
आमच्या ब्लॉगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही परवानाधारक सशुल्क प्रतिमांचे श्रेय आम्ही घेत नाही, मग त्या गूगल इमेजेस, फोटोलिया आणि शटरस्टॉक यांच्याकडून घेतलेल्या असतील. जर आमच्या ब्लॉगवर कोणतीही कॉपीराइट प्रतिमा वापरली गेली असेल तर संबंधित व्यक्ती एकतर आम्हाला प्रतिमा काढून टाकण्यासाठी थेट मेल करू शकते किंवा प्रतिमाचे श्रेय कोणालाही देऊ शकता.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा