बिहार हे भारतातील एक महत्वाचे राज्य आहे. तुम्ही कधी बिहारला गेलात तर या राज्यातील कोणती शहरे भेट देण्यास खास आहेत हे आपण बघणार आहोत. नवलखा पॅलेस हे बिहारमधील सर्वाधिक भेट दिलेल्या ठिकाणांपैकी एक आहे. हे मधुबनी पर्यटनाजवळील राजनगरमध्ये आहे. हा महाल बिहारचे महाराज रामेश्वर सिंह यांनी बांधला होता.
नवलखा पॅलेस
हे बिहारमधील सर्वाधिक भेट दिलेल्या ठिकाणांपैकी एक आहे. हे मधुबनी पर्यटनाजवळील राजनगरमध्ये आहे. हा महाल बिहारचे महाराज रामेश्वर सिंह यांनी बांधला होता.
वैशाली
हे तीर्थक्षेत्र आहे. जे बिहारमध्ये आहे.ऐतिहासिक पुराव्यांनुसार जगातील पहिले प्रजासत्ताक म्हणजेच ‘प्रजासत्ताक’ ही वैशालीमध्ये स्थापन झाली.भगवान बुद्ध या पृथ्वीवर तीन वेळा आले, ही त्यांची कर्मभूमी होती. महात्मा बुद्धांच्या काळात सोळा महाजनपदांमध्ये वैशालीचे स्थान मगधाप्रमाणेच महत्वाचे होते. हे स्थान बौद्ध व जैन ठिकाण असूनही पौराणिक हिंदू तीर्थक्षेत्र व पाटलिपुत्र अशा ऐतिहासिक स्थळांच्या अगदी जवळ आहे. भगवान बुद्धांनी वैशालीजवळील कोल्हुआ येथे शेवटचा संदेश दिला. त्याच्या स्मरणार्थ, महान मौर्य सम्राट अशोकाने ई. स. पूर्व तिसऱ्या शतकात सिंह स्तंभ बांधला. महात्मा बुद्धाच्या महापरिनिर्वाणानंतर सुमारे १०० वर्षांनंतर वैशाली येथे दुसर्‍या बौद्ध परिषदेचे आयोजन केले गेले. या कार्यक्रमाच्या स्मरणार्थ दोन बौद्ध स्तूप बांधले गेले. वैशालीजवळ एक विशाल बौद्ध मठ आहे, ज्यामध्ये महात्मा बुद्धांनी उपदेश केला. भगवान बुद्धाचा सर्वात प्रिय शिष्य आनंदच्या पवित्र हाडे हाजीपूर (जुने नाव - उच्चकला) जवळ स्तूपात ठेवल्या गेल्या.भगवान महावीर यांचा जन्म वैशाली येथे झाला. येथे दरवर्षी शेकडो लोक येतात. हे नाव राजा विशालच्या नावावरून ठेवण्यात आले.वैशाली या प्रदेशात व्यापार आणि उद्योगांचे एक प्रमुख केंद्र होते.
वैशाली शहर हे आम्रपाली या नगरवधू चे जन्मस्थानही आहे. चौदाव्या तीर्थंकर भगवान महावीरांचे जन्मस्थान असल्याचेही वैशालीला वेगळेपण आहे. जैन धर्मासाठी वैशाली अतिशय महत्वाची आहे. येथेच जैन धर्माच्या चोविसाव्या तीर्थंकर भगवान महावीरांचा जन्म इ.स.पू. ५९ मध्ये कुंडलपूर (कुंडग्राम) येथे झाला. बौद्ध आणि जैन धर्माचे अनुयायी व्यतिरिक्त ज्यांना ऐतिहासिक पर्यटनाची आवड आहे त्यांच्यासाठी देखील वैशाली महत्त्वपूर्ण आहे.वैशाली जिल्ह्यातील चेचेर (श्वेतपूर) कडून मिळालेली शिल्प आणि नाणी पुरातत्व महत्त्व आहेत.
मधुबनीची
पेंटिंग देशभर प्रसिद्ध आहे. मधुबनी हे बिहारमधील एक छोटेसे शहर आहे. हे एक प्राचीन शहर आहे जे मधुबनी कला आणि संस्कृतीसाठी ओळखले जाते.
बोधगया
हे बिहारमध्ये भेट देण्याच्या ठिकाणांपैकी एक प्रमुख पर्यटन स्थळ आहे. बौद्ध धर्माच्या अनुयायांसाठी याला विशेष महत्त्व आहे.महाबोधी विहार हे बिहार राज्यातील बोधगया (बुद्ध गया) मधील एक महा बौद्ध विहार आहे.
जागतिक वारसा स्थान म्हणून मान्यता मिळालेली आहे. शाक्य वंशाचे राजकुमार सिद्धार्थ गौतमांना या ठिकाणी पूर्णज्ञान (संबोधी/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते सम्यक संबुद्ध’ बनले, व ‘बुद्ध’ म्हणून सर्वत्र ओळखले जाऊ लागले. बोधगया ही बिहार राज्यातल्या पाटना शहरापासून ९६ कि.मी. अंतरावर आहे. महाबोधी विहाराच्या पुढे, पश्चिम दिशेला पवित्र असा बोधीवृक्ष आहे. पाली भाषेत या ठिकाणाला ‘बोधीमांद’ असे म्हणतात आणि तीथे असलेल्या मठाला ‘बोधीमांद–विहार’ असे म्हणतात. इथल्या सर्वात उंच गोपुराची उंची ५५ मीटर म्हणजे १८० फूट आहे.
बोधीवृक्ष किंवा महाबोधी वृक्ष
म्हणजेच ‘ज्ञानाचा वृक्ष’ (Knowledge Tree) होय. बोधगया येथील महाबोधी विहाराच्या पश्चिमेला जो पिंपळ आहे, तोच महाबोधी वृक्ष या नावाने प्रसिद्ध आहे. या पिंपळाच्या वृक्षाखाली सिद्धार्थाला इ.स.पू. ५२८ मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी संबोधी (ज्ञान/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते बुद्ध बनले, तेव्हापासून पिंपळांच्या झाडाला बोधीवृक्ष संबोधिण्यात येते.
ज्या स्थानी बुद्धांना संबोधी प्राप्त झाली, त्या जागी वज्रासनाचे प्रतीक म्हणून एक विस्तीर्ण लाल शिलाखंड एका चबुतऱ्यावर बसवलेला आहे. सम्राट अशोक बुद्धांचा अनुयायी झाला व नित्यनियमाने बोधीवृक्षाचे दर्शन घेऊ लागला. तेव्हा त्यांची पत्‍नी राणी तिश्यरक्षिता हिने मत्सरग्रस्त होऊन तो वृक्ष उपटून टाकला. पण सम्राट अशोकांनी तो पुन्हा लावला. अशोकांची कन्या संघमित्रा हिने या बोधीवृक्षाची एक फांदी श्रीलंकेत नेली व तेथील अनुराधापुरा या ठिकाणी नेऊन लावली.
मिथिला
माता सीतेचा जन्म बिहारच्या मिथिला येथे झाला. मिथिला हे बिहारमधील सर्वात खास ठिकाण आहे. धार्मिक आणि ऐतिहासिक महत्त्व असलेल्या अनेक वारसा स्थळांसाठी हे ठिकाण जगप्रसिद्ध आहे.
हाजीपुर
बिहारचा हाजीपुर मधील कौनहारा घाटावर असलेले आणि बिहारचे खजुराहो अशी ओळख मिळविलेले ५५० वर्षे जुने नेपाळी मंदिर हा काष्ठशिल्पांचा अजोड नमुना मानले जाते. वास्तविक हे शिवमंदिर आहे मात्र नेपाळी सेना कमांडर मातबरसिंग थापा यांनी ते १८ व्या शतकात उभारले त्यामुळे त्याला नेपाळी मंदिर किंवा नेपाळी छावणी असेही म्हटले जाते. हे मंदिर सध्या पुरातनतत्व विभागाच्या ताब्यात असले तरी त्याची देखभाल व्यवस्थित होत नसल्याने ते मोडकळीस आले आहे.
हे मंदिर पॅगोडा पद्धतीचे आहे. येथे लाकडी खांब, छतावर विविध प्रकारची मैथुन शिल्पे अतिशय सुंदर प्रकारे कोरली गेली आहेत. कामसूत्रातील अनेक पोझ येथे दाखविल्या गेल्याने त्याला बिहारचे खजुराहो असे म्हटले जाते. हे मंदिर गंगा आणि गंडकी आणि सोन या नद्यांच्या त्रिवेणी संगमावर वसले आहे. मात्र येथील लाकडांना वाळवी लागल्याने त्यावरील कोरीव कामाची दुरवस्था झाली आहे.
या मंदिरात आजही अनेक पर्यटक येतात मात्र रात्री येथे प्रवेश दिला जात नाही. असे सांगतात कि रात्रीच्या वेळी या मंदिरातून अनेक आवाज येतात. घंटानाद होतो तसेच डमरू वाजल्याचे आवाज येतात. येथील शिवपिंडीतून रात्री प्रकाश बाहेर पडतो असेही सांगितले जाते. रात्रीच्या वेळी शिव आणि शक्ती यांचे मिलन या मंदिरात होते असा समज आहे. यामुळे रात्री मंदिर बाहेरच्या लोकांना बंद केले जाते असे म्हणतात.
विक्रमशिला
विद्यापीठ हे प्राचीन भारतातील पाल साम्राज्यात असलेले एक बौद्ध शिक्षणकेंद्र होते. नालंदा विद्यापीठाप्रमाणेच येथेही अनेक देशांतून विद्यार्थी अध्ययनासाठी येत असत. विक्रमशिला विद्यापीठ हे रसायनशास्त्र, रसशास्त्र आणि आयुर्वेद याचे फार मोठे केंद्र होते विक्रमशिला विद्यापीठ हे आजच्या बिहारमधील भागलपूरजवळ येथे होते धर्मपालन नावाच्या राजाने या विद्यापीठाची स्थापना इसवी सनाच्या आठव्या शतकामध्ये केली या ठिकाणी सहा विहार होते प्रत्येक विहाराचे प्रवेशद्वार स्वतंत्र होते.
सासाराम
प्राचीन काळामध्ये गया, राजगृह आणि नालंदा परिसराला भेट देण्यासाठी "विहार" चे प्रवेशद्वार होते.
आधुनिक सासाराम शहर बिहारमधील सर्वात मोठे उप-महानगर क्षेत्र व्यापते. येथे शेरशहा थडगे, रोहतासगड किल्ला, इंद्रपुरी धरण, शेरगढ किल्ला, पवित्र ताराचंदी शक्तीपीठ, गुप्त धाम, तुटला भवानी मंदिर, पायलट बाबा धाम आणि बरीच जागा भेट देण्यासाठी अनेक विख्यात धार्मिक व ऐतिहासिक स्थळे आहेत. चंदन शहीद जवळील कैमूर टेकडीच्या छोट्या गुहेत वसलेल्या अशोकाच्या (तेरा स्तंभ पैकी एक) शिलालेखांकरिता सासाराम देखील प्रसिद्ध आहे.
नालंदा
हे बिहारमधील नालंदा येथे असलेले भारतातील व जगातील सर्वश्रेष्ठ बौद्ध शिक्षणकेंद्र होते.नालंदा हे शहर आजच्या बिहारमध्ये पाटण्यापासून ४० किलोमीटर अंतरावर असून तेथेच विश्वविद्यालयाची वास्तू होती. सद्यस्थितीत तिचे भग्नावशेष शिल्लक आहेत.
गुप्त सम्राट समुद्रगुप्त व पहिला कुमारगुप्त यांच्या पुढाकाराने (इ.स. ३७० ते इ.स. ४५५) या काळादरम्यान विश्वविद्यालयाची स्थापना झाली होती. सम्राट हर्षाच्या काळात हे विश्वविद्यालय भरभराटीला आलेले होते. प्रारंभी या विश्वविद्यालयाचे नाव नलविहार असे होते. सम्राट हर्षवर्धनाने शंभर खेडी विश्वविद्यालयाच्या खर्चासाठी दान दिलेली होती. या खेड्यातील लोक विश्वविद्यालयाला अन्न, वस्त्र व दैनंदिन गरजेच्या वस्तू पुरवीत.
सुल्तानगंज
एक प्राचीन बौद्ध धर्म केन्द्र होते.येथे खूप बौद्ध विहार आणि एक स्तूप अवशेष मिळाले आहेत. सुल्तानगंज मध्ये बाबा अजगबीनाथ चे विश्वप्रसिद्ध प्राचीन मन्दिर आहे.
सुल्तानगंज मध्ये एक विशाल गुप्तकालीन बौद्ध प्रतिमा सापडली जी आता बर्मिंगहॅम (इंग्लैण्ड) संग्रहालय मध्ये सुरक्षित आहे. ही बुद्ध प्रतिमा दोन टन पेक्षा अधिक वजनाची असून दोन मीटर ऊंच आहे.
देव सूर्य मंदिर
ज्याला देवर्क सूर्य मंदिर किंवा फक्त देवर्क म्हणूनही ओळखले जाते, हे भारतातील बिहार राज्यातील औरंगाबाद जिल्ह्यातील देवा येथे स्थित सूर्य देवतेला समर्पित हिंदू मंदिर आहे. हे सूर्यमंदिर इतर सूर्य मंदिरांप्रमाणे पूर्वाभिमुख नसून पश्चिमाभिमुख आहे.
देव मंदिर त्याच्या अद्वितीय शिल्पकलेसाठी देखील ओळखले जाते. दगडी कोरीव काम करून बनवलेले या मंदिराचे नक्षीकाम उत्कृष्ट कारागिरीचा नमुना आहे. या मंदिराचे बांधकाम 6व्या - 8व्या शतकातील असल्याचा अंदाज इतिहासकारांनी वर्तवला आहे, तर विविध पौराणिक तपशिलांवर आधारित समजुती आणि दंतकथा ते त्रेतायुगीन किंवा द्वापर युगाच्या मध्यात बांधले गेले असल्याचे सांगितले जाते.
राजगीर
राजगृह ही मगध साम्राज्याची पहिली राजधानी आहे आणि हिंदू , जैन आणि बौद्ध धर्माचे प्रमुख तात्विक स्थळ आहे. भगवान बुद्ध आणि वर्धमान महावीर यांच्याशी संबंधित अनेक ठिकाणे अतिशय पवित्र आहेत. वेणुवन , सप्तपर्णी गुहा , ग्रद्धकूट पर्वत , जरासंधाचा रिंगण, गरम पाण्याचा तलाव , मखदूम कुंड इत्यादी राजगीरमधील महत्त्वाची प्रेक्षणीय स्थळे आहेत
भागलपूर
प्राचीन शिक्षण स्थळाव्यतिरिक्त , हे बिहारमधील टसर रेशीम उद्योगाचे केंद्र आहे. पाल शासकांनी बांधलेले प्राचीन विक्रमशिला विद्यापीठाचे अवशेष , वैद्यनाथधाम मंदिर, सुलतानगंज , मुंगेरमध्ये बांधलेला मिरकासिम किल्ला , मंदार पर्वत, बौन्सी बांका, तीन धर्मांचा संगम असलेले प्रमुख धार्मिक स्थळ. विष्णु पुराणानुसार, समुद्रमंथनाचा हा शेवट होता आणि या पर्वताचे प्राचीन नाव मंद्राचल पर्वत (सध्याचे मंदार) होते जे मंथन म्हणून वापरले जात होते
लॉरिया
येथे सम्राट अशोकाने स्थापन केलेले स्तंभ , लॉरियाचा नंदन गड, नरकटियागंजचा चंकीगड. शिवाय येथे जगातील सर्वात मोठा बुद्ध स्तूप आहे.
इतर प्रेक्षणीय स्थळे:-
प्राचीन आणि मध्ययुगीन वास्तू : कुमराहर कॉम्प्लेक्स , आगमकुआन , महेंद्रघाट, शेरशाहने बांधलेल्या किल्ल्याचे अवशेष
ब्रिटिश कार्पेट बिल्डिंग : जालान म्युझियम, गोलघर , पाटणा म्युझियम , विधानसभेची इमारत, उच्च न्यायालयाची इमारत, सदाकत आश्रम.
धार्मिक स्थळे : महावीर मंदिर, बडी पाटणा देवी, छोटी पाटणा देवी, शीतला माता मंदिर, इस्कॉन मंदिर , हरमंदिर पाटणा.
कवी विद्यापती सह उग्ना महादेव मंदिर (मधुबनी), भारत स्थापत्य विष्णू मंदिर (सुपौल), सिहेश्वरनाथ मंदिर (मधेपुरा), सर्वोच्च काली मंदिर (अररिया), नरसिंह अवतार स्थळ (सुर्या मंदिर), पूर्णिया मंदिर. नवलख्खा मंदिर, थावे (गोपालगंज) मां दुर्गा माता मंदिर, नेथुआ जलालपूर रामवृक्ष धाम, दुर्गा मंदिर, अमनोरे वैष्णो धाम, आमी अंबिका दुर्गा मंदिर, माँ दुर्गा मंदिर छपरा, पास्टरची शहाकी हवेली, पादरीची हगुम शेर, हज्जाम मशीद, दगडी मशीद, जामा मशीद, फुलवारी शरीफमधील मोठी खानकाह, मनेरशरीफ - सूफी संत हजरत याह्या खान मणेरी यांची दर्गा, हजरत बीबी कमाल यांची कबर, भारतातील पहिली महिला सूफी संत (जेहानाबाद) बसोकुंड येथील भगवान महावीरांचे जन्मस्थान , अभिषेक पुष्कर्णी, राजा विशालचा बालेकिल्ला, चौमुखी महादेव मंदिर.
पुनौरामध्ये, देवी सीतेचे जन्मस्थान , जानकी मंदिर आणि जानकी कुंड, हलेश्वर ठिकाण, पंथापाकड, नेपाळमधील जनकपूर या ठिकाणाला लागूनच भगवान रामाचे स्वयंवर स्थळही पाहायला मिळत
कधी जाल:- वर्षभरात कधीही भेट देऊ शकता.
कसे जाल:-
रस्ता सेवा:- राजगिर 12 km, बोध गया 110 km, गया 95 km, पाटणा 90 km, पावापुरी 26 km, बिहार शर्रिफ 13 km.
लोकल सेवा :- टॅक्सी सुविधा अत्यंत कमी आहेत. सायकल रिक्षा भरपूर आहेत.
विमान सेवा:- जवळील विमानतळ पाटणा 89 km. कोलकाता, रांची, मुंबई, दिल्ली, लखनऊ ही जवळची विमान सेवा उपलब्ध आहेत.
रेल्वे सेवा:- राजगिर (12 km) हे सर्वातजवळचे स्टेशन आहे.गया 95 km आहे
अधिक माहितीसाठी:-
Bihar State Tourism Development Corporation organizes trips to Nalanda, Rajgir etc. from its Headquarters Tourist Bhawan, Bir Chand Patel Path, Patna-1. Ph.0612-2222622 , 2225411. Fax-0612-2236218.
हा लेख कसा वाटला ते कमेंट करून जरूर कळवा.
share करा,like करा.. comment करा.पुन्हा भेटू आणखी एका अश्याच वेगळ्या पर्यटन स्थळाची माहिती घेऊन...धन्यवाद!!!!!..
अस्वीकरण (Disclaimer ):
आमच्या ब्लॉगमध्ये वापरल्या जाणाऱ्या काही परवानाधारक सशुल्क प्रतिमांचे श्रेय आम्ही घेत नाही, मग त्या गूगल इमेजेस, फोटोलिया आणि शटरस्टॉक यांच्याकडून घेतलेल्या असतील. जर आमच्या ब्लॉगवर कोणतीही कॉपीराइट प्रतिमा वापरली गेली असेल तर संबंधित व्यक्ती एकतर आम्हाला प्रतिमा काढून टाकण्यासाठी थेट मेल करू शकते किंवा प्रतिमाचे श्रेय कोणालाही देऊ शकते.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा